W 2023 r. PIP ujawniła prawie 51 tys. wykroczeń przeciwko prawom pracowników. Wystawiła ponad 17 tyś mandatów na łączną kwotę 22,1 mln zł. W projekcie nowej ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę przewidziano podwyższenie kar za wykroczenia opisane w Kodeksie pracy.

Wykroczenia przeciwko prawom pracownika
W art. 281-283 k.p. opisano kilkanaście najczęstszych wykroczeń w prawie pracy. To m.in. nieprawidłowości w czasie pracy, wypłacaniu wynagrodzeń, udzielaniu urlopów, prowadzeniu dokumentacji pracowniczej czy zawieraniu umów o pracę. Ze statystyk PIP wynika, że prawie połowa wykroczeń związana jest z naruszeniem zasad BHP (46%). Na drugim miejscu znalazły się wykroczenia zw. z nieprawidłowościami w wypłacaniu wynagrodzeń a podium zamykają rażące naruszenia prawa przy rozwiązywaniu umów o pracę.

PIP jako „Policja”
Najczęściej te wykroczenia ujawnia PIP w trakcie kontroli pracodawcy. Inspektorzy PIP mają w takim wypadku uprawnienia oskarżyciela publicznego. To znaczy, że mogą na sprawcę nałożyć mandat a jeśli sprawca go nie przyjmie – skierować do sądu wniosek o ukaranie. Obecnie prawie wszystkie wykroczenia z Kodeksu pracy są zagrożone grzywną od 1000 do 30.000 zł. To zagrożenie ma zostać zwiększone – sprawcy mają być karani grzywną od 1500 do 30.000 zł.
PIP od dawna postuluje też, aby przepisy pozwalały na wymierzanie surowszych kar w drodze mandatu karnego. Obecnie mogą nałożyć mandat do 2000 zł a w przypadku co najmniej trzeciego w ciągu 2 lat ukarania sprawcy – do 5000. Inspektorzy chcieliby te limity zwiększyć, odpowiednio – do 5000 i 10.000 zł.
Zwiększa się także liczba składanych przez PIP zawiadomień do prokuratury – o popełnieniu przestępstwa przeciwko pracownikom. W 2023 r. takich zawiadomień było ponad 700.

PIP a sygnaliści – co nas czeka w 2025 r.?
Nowym narzędziem będą dla PIP, po 25 grudnia 2024 r., zgłoszenia zewnętrzne, które będą mogli składać sygnaliści. Co prawda, naruszenia prawa pracy nie zostały objęte ustawą o ochronie sygnalistów. Można się jednak spodziewać, że popularyzacja w ogóle zgłaszania nieprawidłowości doprowadzi do tego, że więcej będzie także „zwykłych skarg” do PIP.

Więcej artykułów o prawie HR w newsletterze – PRO HR Listopad 2024